جناب حجّتالاسلام سیّد رضی سیّد نژاد، مقاله خود را با عنوان الگوی شایستهسالاری در حکمرانی اسلامی از منظر امام خامنهای مدظله العالی با تأکید بر اندیشههای قرآنی به شرح زیر ارائه نمودند:
نویسنده محترم در آغاز ارائه تأکید کردند که شایستهسالاری در حکمرانی اسلامی تنها یک روش مدیریتی نیست، بلکه دارای مبنای قرآنی است؛ مبنایی که در سخنان آیتالله خامنهای با صراحت و استمرار تبیین شده است. ایشان توضیح دادند که رهبر انقلاب در تفسیر حکمرانی اسلامی، همواره قرآن کریم را «چارچوب هنجاری» و «منشور راهبردی» حکومت دانسته و شایستهسالاری را بخش جداییناپذیر فرمان الهی برای اداره جامعه معرفی میکنند. به باور نویسنده، آیتالله خامنهای با استناد به آیهی «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا» مدیریت را «امانت الهی» معرفی میکنند و مدیر شایسته را کسی میدانند که این امانت را با معیارهای قرآنی ـ نه براساس سلیقههای شخصی یا ملاحظات سیاسی ـ بر دوش گیرد. ایشان توضیح دادند که این برداشت قرآنی، شایستهسالاری را از یک انتخاب اداری به تکلیف شرعی برای نظام اسلامی تبدیل میکند.
نویسنده همچنین یادآور شدند که رهبر انقلاب در تفسیر آیهی «قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ»
بر ضرورت الهیِ علم و تخصص در مدیریت تأکید دارند. از دیدگاه نویسنده، این نگاه نشان میدهد که تخصص در منطق آیتالله خامنهای یک ارزش سکولاریستی نیست، بلکه ریشه در قرآن دارد؛ همانگونه که در انتصاب حضرت یوسف(ع) و انتخاب طالوت بیان شده است.
ارکان سهگانه شایستگی
بر پایه همین مبانی، نویسنده توضیح دادند که آیتالله خامنهای «شایستگی» را در سه رکن تعریف میکنند:
۱. صلاحیت علمی ـ تخصصی
۲. تقوای عملی
۳. روحیه انقلابی و عدالتمحور
ایشان تأکید کردند که این سه رکن، مستقیماً از آیات قرآن استخراج شده و مشابهتی با نظریههای مدیریتی غربی ندارد. به عنوان نمونه، آیتالله خامنهای با تفسیر آیهی
«إِنَّ خَیْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِیُّ الْأَمِینُ»
«تخصص» و «امانتداری» را دو بال مدیریت قرآنی معرفی میکنند؛ ترکیبی که نویسنده از آن با عنوان «ساختار بنیادین حکمرانی صالح» یاد کردند.
نویسنده افزودند که شایستهسالاری در نگاه رهبر انقلاب صرفاً موضوعی اداری نیست، بلکه بخشی از هدایت قرآنی جامعه اسلامی است. از نظر ایشان، اگر مدیران براساس صلاحیتهای الهی انتخاب نشوند، جامعه از مسیر قرآن فاصله گرفته و گرفتار همان آسیبهایی خواهد شد که امّتها در تاریخ دچارش شدهاند.
پنج مبنای قرآنی شایستهسالاری
در بخش دیگری از ارائه، ایشان نشان دادند که رهبر انقلاب هنگام تحلیل آیات مرتبط با حکمرانی ـ مانند آیهی «وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَیْنَهُمْ» ـ شایستهسالاری را نتیجه طبیعی حکمرانی قرآنی معرفی میکنند. زیرا در قرآن، مدیریت همواره با عدالت، مشورت، امانتداری و صلاحیت پیوند خورده است.
سپس نویسنده محترم شایستهسالاری را بر پنج مبنا استوار دانستند:
۱. قرآن: متن اصلی مدیریت و معیار سنجش صلاحیت
۲. سنت معصومان(ع): الگوی عملیِ تفسیر قرآن
۳. عقل سلیم: حجت باطنی و همراه همیشگی قرآن
۴. فطرت عدالتجو: گرایش طبیعی انسان به انتخاب شایستگان
۵. کرامت انسانی: مانع هرگونه تبعیض، رابطهگرایی و ویژهخواری
ایشان تصریح کردند که از نگاه آیتالله خامنهای، مدیریت جایگاه امتحان الهی است و هر نوع تبعیض در آن با عدالت قرآنی ناسازگار است. همین نگاه سبب شده است که رهبر انقلاب اشرافیگری، ویژهخواری و رابطهبازی را همواره مخالف روح قرآن بدانند.
شاخصهای قرآنی شایستگی
نویسنده در ادامه به شاخصهای شایستگی در حکمرانی اسلامی پرداخته و هر شاخص را بر پایهی تحلیلهای قرآنی آیتالله خامنهای توضیح دادند. این شاخصها عبارتند از:
- قدرت و کارآمدی (قصص:۲۶)
- علم و دانش (بقره:۲۴۷ و زمر:۹)
- تقوا و خودکنترلی (آیات نهی از طغیان)
- امانتداری (نساء:۵۸)
- عدالتخواهی (نساء:۱۳۵)
- صداقت (توبه:۱۱۹)
جمعبندی ارائه
در پایان، نویسنده محترم تأکید کردند که اجرای شایستهسالاری در حقیقت اجرای آیات الهی در اداره جامعه است؛ بنابراین، شایستهسالاری نه صرفاً عامل پیشرفت، بلکه شرط بقای هویت اسلامی نظام محسوب میشود. ایشان ارائه خود را با این جمله به پایان رساندند: «اگر جامعه اسلامی بتواند مدیریت را بر اساس معیارهای قرآنی آنگونه که آیتالله خامنهای تبیین کردهاند ـ سامان دهد، مسیر عدالت، پیشرفت و تعالی حقیقی هموار خواهد شد.» در ادامه ناقد ارائه ایشان، جناب حجّت الاسلام دکتر نادری قمی نقطه نظرات و نقد های خود را نسبت به مقاله مطرح کردند، نویسنده محترم نیز به بخش مهمی از مباحث انتقادی پاسخ دادند. در نهایت با جمع بندی دبیر علمی (استاد قاسم واثقی) و تصمیم گیری رئیس پنل (جناب حجّت الاسلام والمسلمین دکترحاجی صادقی) امتیاز مورد نظر برای این ارائه مشخص و ثبت گردید.