دکترعلی مرادی بهمئی با ارائه مقاله عدالت، استقلال و معنویت؛ سهگانه اهداف سیاست اسلامی در حکمرانی قرآنی آیتالله خامنهای دامظلّه توضیح دادند که جهان معاصر با سه بحران عمده؛ نابرابری اجتماعی، سلطهپذیری و زوال معنویت مواجه است. وی اظهار کرد که آیتالله خامنهای با تکیه بر آموزههای قرآن، سه مفهوم عدالت، استقلال و معنویت را بهعنوان اهداف بنیادین حکمرانی اسلامی مطرح نموده اند، به گفته نویسنده، وی با روش تحلیل محتوای کیفی، مضامین اصلی اندیشه رهبری را استخراج کرده و نشان داده است که عدالت در این منظومه بهمعنای ایجاد توازن همهجانبه، استقلال بهمعنای نفی سلطه، و معنویت بهعنوان روح حاکم بر سیاست تلقی شده است. نویسنده تأکید کرد که این سه هدف در ارتباطی دیالکتیکی، الگویی واحد برای حکمرانی اسلامی قرآنی میسازند.
نویسنده در بخش مقدمه توضیح داد که بازخوانی اهداف سیاست اسلامی از منظر منابع اصیل دینی، ضرورتی برای جهان اسلام امروز است. وی بیان کرد که آیتالله خامنهای در چارچوب گفتمان حکمرانی اسلامی، سه محور عدالت، استقلال و معنویت را بهعنوان ستونهای تمدنی معرفی کرده و سیاست را از سطح قدرتورزی صرف به «سلوک الهی» ارتقا داده است. او افزود که مسئله اصلی پژوهش او فهم جایگاه این سهگانه در اندیشه رهبری و تبیین تعامل آنها در قالب الگویی برای حکمرانی اسلامی است.
نویسنده بیان کرد که مطالعات پیشین اغلب هر یک از مفاهیم عدالت، استقلال یا معنویت را بهصورت جداگانه بررسی کردهاند؛ اما تعامل ساختاری و نظاممند این سه مفهوم در اندیشه قرآنی آیتالله خامنهای کمتر مورد توجه قرار گرفته است. وی توضیح داد که پژوهش وی با هدف پر کردن این خلأ طراحی شده و به ارائه مدلی یکپارچه از سهگانه یادشده میپردازد. نویسنده در چارچوب نظری تشریح کرد که سه مفهوم عدالت، استقلال و معنویت، محورهای اصلی تحلیل او را تشکیل دادهاند.
۱. عدالت
به گفته نویسنده، عدالت در اندیشه رهبری صرفاً توزیع منابع نیست، بلکه «ایجاد قسط» در تمامی لایههای اجتماع است. وی توضیح داد که آیتالله خامنهای عدالت را در عرصههای اقتصادی، قضایی و اجتماعی دنبال کرده و اجرای آن را شرط تحقق اهداف عالی انقلاب میداند.
۲. استقلال
نویسنده گزارش داد که استقلال در بیان رهبری به مفهوم نفی سلطه خارجی، اتکای به توان داخلی و حفظ عزت اسلامی تعریف میشود. او افزود که رهبری استقلال را در ابعاد علمی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی دنبال میکند.
۳. معنویت
نویسنده توضیح داد که معنویت در نگاه آیتالله خامنهای روح حاکم بر سیاست است؛ بهگونهای که سیاست بدون معنویت به قدرتطلبی و فساد منجر میشود. وی بیان کرد که مفاهیمی چون کار جهادی، تقوای سیاسی و اخلاق حکمرانی در این چارچوب تعریف شدهاند.
در ادامه نویسنده بیان داشتند که پژوهش شان با رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. دادهها از بیانات و تفسیرهای قرآنی آیتالله خامنهای گردآوری و سپس در سه سطح مضامین پایه، مضامین سازماندهنده و مضامین فراگیر تحلیل شدهاند.
یافتههای ارائه
۱. عدالت در حکمرانی قرآنی
نویسنده گزارش داد که عدالت در اندیشه رهبری، محور اصلی حکمرانی اسلامی است. وی نمونههایی همچون اقتصاد مقاومتی، حمایت از محرومان، مبارزه با فساد و توسعه مناطق محروم را مصادیقی از این عدالت دانست.
۲. استقلال و نفی سلطه
به گفته نویسنده، رهبری استقلال را «عزت اسلامی» مینامد و آن را با آیه «وَلَن یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکَافِرِینَ سَبِیلًا» پیوند میدهد. نویسنده تأکید کرد که پیشرفتهای هستهای، دفاعی و علمی نمونههای روشن تحقق استقلال در حکمرانی اسلامی هستند.
۳. معنویت؛ روح سیاست اسلامی
نویسنده بیان کرد که معنویت نهتنها عامل سلامت نظام سیاسی است، بلکه ضامن تحقق عدالت و استقلال نیز محسوب میشود. وی بارها تأکید کرد که رهبری سیاست را «عبادتی جمعی» میداند. نویسنده در تحلیل خود توضیح دادند که سه هدف عدالت، استقلال و معنویت در منظومه فکری آیتالله خامنهای کاملاً به یکدیگر وابستهاند. او تصریح کرد:
عدالت بدون استقلال → وابستگی و شکست سیاستها
استقلال بدون معنویت → خشونت و استبداد
معنویت بدون عدالت → بیاثر و انتزاعی خواهد بود.
به گفته نویسنده، سیاستهای هستهای، اقتصاد مقاومتی و مقابله با تهاجم فرهنگی نمونههایی از تحقق همزمان این سهگانه هستند. نویسنده در پایان نتیجه گرفت که مدل حکمرانی قرآنی آیتالله خامنهای دام ظلّه پاسخی عملی و الهی به بحرانهای حکمرانی معاصر است. او افزود که این مدل با تلفیق عدالت، استقلال و معنویت میتواند مبنایی برای تمدن نوین اسلامی و راهبردی برای مدیریت بحرانهای جهانی باشد. نویسنده تأکید کرد که حرکت بهسوی این الگو نیازمند اجتهاد پویا، اراده جهادی و مشارکت مردم است.
در ادامه دو ناقد این ارائه، جناب آقای دکتر ابوالحسن حسین زاده و دکتر حمزه عالمی نقطه نظرات و نقد های خود را نسبت مقاله مطرح کردند، نویسنده محترم ضمن پذیرش برخی از دیدگاهها ، به بخش مهمی از مباحث انتقادی به دقت پاسخ دادند در نهایت با جمع بندی دبیر علمی (جناب آقای دکتر حامد کهوند) و تصمیم گیری رئیس پنل( جناب حجّت الاسلام دکتر نجف لکزایی ) امتیاز مورد نظر برای این این ارائه ثبت گردید.